Atopisch eczeem – constitutioneel eczeem, dauwworm

Atopisch eczeem: ongeveer 20% van de kinderen in Nederland en België heeft er tijdens de kinderleeftijd kortere of langere tijd last van. De meest opvallende verschijnselen zijn roodheid en schilfering van de huid en vooral: jeuk!

Wat is atopisch eczeem?

De aandoening is ‘aangeboren’: dat wil zeggen dat de aanleg voor eczeem al bij de geboorte aanwezig is. Het is een veelvoorkomende ontsteking van de huid. 

De ernst waarmee eczeem bij een kind zal optreden is echter niet alleen afhankelijk van aanleg. Ook andere factoren zoals voeding, huisstof en huidverzorging kunnen een rol spelen bij eczeemklachten.

Wat zijn de verschijnselen?

De verschijnselen van atopisch eczeem bij kinderen zijn afhankelijk van de leeftijd.

• Bij baby’s zie je vooral roodheid en schilfering op de wangen, achter de oren en op het hoofdje.
• In een iets latere fase gaat ook de huid in de knieholten, de elleboogsplooien, de huid bij de aanhechting van de oorlel en de nek meedoen. Atopisch eczeem bij heel jonge kinderen wordt ook wel dauwworm genoemd.
• Op de peuterleeftijd staat vooral het eczeem in de knieholten en elleboogsplooien op de voorgrond en doet het gezicht en hoofd vaak iets minder  mee.

Naast jeuk en roodheid treden vaak andere verschijnselen op. Krabben op de jeukende plekken kan wondjes veroorzaken die geïnfecteerd kunnen raken met bacteriën. Hierdoor kunnen pukkeltjes en nattende plekken ontstaan waar wondvocht uitkomt. De huid is ook extra gevoelig voor schimmelinfecties en virusinfecties. De bekende waterwratjes (mollusca contagiosa), die door een virus veroorzaakt worden, komen vaker, uitgebreider en langduriger voor bij kinderen met eczeem dan bij andere kinderen.

Kinderen met eczeem hebben vaak een droge huid, enkloofjes bij de oorlellenAtopisch eczeem zit eigenlijk nooit in het luiergebied. Roodheid en schilfering op de billen en in de liezen (‘luiereczeem’) wordt meestal veroorzaakt door irritatie van de huid door urine en wrijving met de luier en kan ook voorkomen bij kinderen zonder aanleg voor constitutioneel eczeem.

Hoe ontstaat atopisch eczeem?

Hoe atopisch eczeem precies ontstaat is nog niet helemaal duidelijk. Zeker is dat verschillende factoren een rol spelen. Aanleg voor eczeem is er altijd. Eczeem komt veel vaker voor bij kinderen van ouders die bekend zijn met eczeem. Vooral als beide ouders atopisch eczeem hebben is de kans dat hun kinderen ook eczeem krijgen erg groot, ongeveer 40 a 80%. Wanneer andere ‘atopische ziekten’ zoals astma in de familie voorkomen, is de kans op eczeem bij het kind ook verhoogd.

Naast de erfelijke aanleg, spelen andere factoren een rol die de ernst van het eczeem bepalen:

• Daling in de weerstand: door ziekte, vermoeidheid of stress kan eczeem verergeren.
• Inhalatieallergenen: Over de  rol van inhalatieallergenen ( zoals pollen huistofmijt) en eczeem is nog veel onbekend. Zo lijkt het vermijden van deze allergenen niet echt een gunstig effect op het eczeem te hebben bij de meeste kinderen op het eczeem.  Voedingsallergenen: Kinderen met eczeem hebben ook aanleg voor andere aandoeningen zoals asthma, voedingsallergieen en hooikoorts. Ongeveer 30% van de kinderen onder de 1 jaar  met matig tot ernstig eczeem heeft ook een voedingsallergie. Dit uit zich meestal in binnen 2 u na het eten  van het voedinsgmiddel het ontstaan van galbulten, dikke lippen, jeuk in neus, braken en soms nog ernstiger.  NIet in eczeem dus. Eigenlijk is het heel zeldzaam dat eczeem wordt veroorzaakt door voeding. Wanneer moet je hier wel aan denken? bij kinderen onder de 6 maanden, met heel uitgebreid eczeem. Vaak is er dan ook sprake van andere ( darmgerelateerde) klachten
• Droge huid: een droge huid is veel gevoeliger voor het ontwikkelen van eczeem. Vooral in de winter kan de huid uitdrogen (droge lucht in huis door centrale verwarming!)

Hoe wordt atopisch eczeem behandeld?

Atopisch eczeem is een aandoening die door erfelijke aanleg wordt veroorzaakt en kan daarom niet door behandeling genezen. Gelukkig groeien de meeste kinderen over het eczeem heen: de meerderheid van kinderen die op jonge leeftijd eczeem klachten hebben is er rond het begin van de puberteit van af. Hoewel eczeem niet genezen kan worden, zijn er wel behandelingen om de huidklachten te laten verminderen.

• Zalf tegen de droge huid

De huisarts of dermatoloog zal altijd beginnen met een ‘droge-huidzalf’ voor te schrijven. Deze zalf zorgt ervoor dat de uitgedroogde huid weer soepel wordt en vocht gaat vasthouden. Zo komt de huid in een goede conditie en heeft het eczeem minder kans om uit te breken.

• Corticosteroiden

Corticosteroïdzalf (‘hormoonzalf’) heeft twee goede effecten op het eczeem. In de eerste plaats wordt de ontsteking in de huid onderdrukt, zodat de roodheid afneemt en in de tweede plaats werkt het ook jeukstillend. Hormoonzalven zijn erg effectief tegen eczeem, maar volg wel de voorschriften avn de arts. Smeer bijvoorbeeld de zalf in een smeerschema (enkele dagen per week achtereen smeren en dan weer enkele dagen niet)) Zoa hoef je niet bang te zijn voor bijwerkingen. Gaat dit goed, bouw dan af (edie de Tacrolimuszalf).

• Tacrolimus

Tacrolimus ( Merknaam: Protopic)  is een stof die het immuunsysteem beïnvloedt. De zalf remt de ontstekingsreactie die gepaard gaat met eczeem. Een van de voordelen is het feit dat de huid niet dunner wordt bij gebruik van het product, dit in tegenstelling tot corticosteroïdzalf waarbij het wel kan gebeuren. Een nadeel is de kans op irritatie na het aanbrengen van de zalf. De zalf mag worden toegepast bij eczeem patiënten van 2 jaar en ouder.

Er nieuwe zalven in Nederland geïntroduceerd die de ontstekingsreactie van eczeem remmen en die geen corticosteroïd bevatten. Dit zijn tacrolimus zalf en pimecrolimus crème:

• Pimecrolimuscrème

Pimecrolimus heeft een werking en toepassing die in grote lijnen vergelijkbaar is met tacrolimus zalf. Pimecrolimus crème (merknaam: Elidel ®) is op recept verkrijgbaar en kan eveneens worden toegepast bij eczeem patiënten van 2 jaar en ouder. Pimecrolimus crème is bedoeld voor mild- tot matig ernstig atopisch eczeem.

• Teerzalf

Vóór de ontdekking van de corticosteroïdzalf was teerzalf een van de weinige middelen tegen eczeem. Toch wordt het vandaag de dag ook nog met enige regelmaat voorgeschreven. De teerzalf (meestal liquor carbonis detergens (LCD) 10% zalf) heeft een ontstekingsremmend effect en heeft ook effect op de huidbarriere.

• Antibiotica

Huid die door eczeem is aangedaan is. heeft een grote kans om met bacteriën geïnfecteerd te raken. Een licht geïnfecteerde huid kan worden behandeld door het tijdelijk met antibiotica zalf in te smeren. Als de infectie uitgebreid is en nattende plekken erg uitgebreid zijn. kan een kuur met antibiotica drank nodig zijn.

• Zalfpakjes

Er zijn speciale  krabverband’ ontwikkeld die kinderen ’s avonds voor het slapen gaan kunnen aantrekken. Het grote voordeel  is dat de zalf goed op zijn plek blijft en daardoor ook vaak goed helpt tegen de jeuk. Anti-jeuk middelen

Wanneer je kind ’s nachts veel wakker wordt van de jeuk ondanks de genoemde maatregelen, kan de arts ook speciale jeukstillende medicijnen voorschrijven. Dat zijn antihistaminica. Deze kunnen voor het slapen in druppelvorm of als tablet worden toegediend. Deze hebben geen invloed op het eczeem, maar kunnen wel een versuffende werking hebben, waardoor je kindje mogelijk iets beter slaapt.

Wat kunje zelf doen?

• Belangrijk is te voorkomen dat de huid van je kind niet te veel uitdroogt omdat een droge huid gevoeliger is voor eczeem en bovendien jeukt. Was je kind zo min mogelijk met zeep en gebruik zo nu en dan speciale badolie in het badwater. Na het wassen is het verstandig de huid in te vetten met de een neutrale, vettende ‘droge-huidzalf’. Deze werkwijze is altijd van belang, ook in perioden dat je kind geen eczeem heeft.
• Zorg dat je kind geen irriterende kleding direct op de huid draagt, deze kunnen de jeuk verergeren en daarmee het kind aanzetten tot krabben. Er zijn anti-krab pakjes en onderkleding van natuurzijde verkrijgbaar om de huid tegen dergelijke irritatie te beschermen.

Vooruitzichten

Zoals gezegd verdwijnt bij de meeste kinderen het eczeem vóór de puberteit. Bij 65% van de kinderen is het eczeem zelfs al op de leeftijd van 12 jaar verdwenen. Wel hebben kinderen met eczeem een grote kans om astmatische klachten te ontwikkelen: ongeveer 40% van de kinderen met eczeem lijdt later aan astma en 50 % aan hooikoorts

Bij sommige kinderen blijft het eczeem gedurende de gehele kinderleeftijd en verdwijnt het zelfs niet op de jongvolwassen leeftijd. Voorzover nu bekend heeft de soort en de intensiteit van de behandeling van eczeem geen invloed op het uiteindelijke beloop en het uitdoven van het eczeem.

Eczeem en school

Ernstig eczeem heeft, zoals elke chronische (huid)aandoening, een grote invloed op het leven van een kind én dat van zijn ouders. Het regelmatig optredend gebrek aan nachtrust van eczeem patiënten kan leiden tot verminderde aandacht en leerprestaties op school.

Bovendien schamen kinderen zich vaak voor de eczeemplekken en worden zij er op school mee gepest. Bij klasgenootjes en soms ook volwassenen wordt ook nog vaak, ten onrechte, gedacht dat eczeem besmettelijk is. Uitleg door de meester of juf is belangrijk, en oudere kinderen kunnen bijvoorbeeld zelf een spreekbeurt houden over eczeem. Dit laatste is niet alleen nuttig voor de klasgenoten maar geeft het kind dat de spreekbeurt houdt ook meer inzicht in zijn eigen huidaandoening.